Program zbliżenia kultur

Dzieci i młodzież z doświadczeniem uchodźczym mierzą się z wieloma problemami, przebywając poza swoim krajem. Niezrozumienie, wyobcowanie, różnice kulturowe, językowe, a także przeżyta trauma towarzyszą im na co dzień. Fundacja Humanosh wraz z Miastem Stołecznym Warszawa oraz organizacją UNICEF trzeci już raz poprowadziła Program zbliżenia kultur. Program miał na celu wsparcie i objęcie opieką dzieci i młodzieży z Ukrainy, przebywających, mieszkających lub uczęszczających do szkół m.st. Warszawy. W ramach projektu w szkołach pojawiły się asystentki kulturowe, uczniowie otrzymali wsparcie psychologiczne, odbyły się warsztaty terapeutyczne, korepetycje z matematyki, chemii i geografii, a także miały miejsce warsztaty i spotkania czytelnicze.

Kultura sposobem na traumę…

…czyli jak w Warszawie wspieramy dzieci oddalone od ojczyzny

Dla prawidłowego rozwoju człowieka, jego zdrowej egzystencji i właściwego funkcjonowania, konieczne jest zapewnienie określonych warunków. Abraham Maslow wyróżnił pięć głównych czynników, sprzyjających dojrzewaniu człowieka: potrzeby fizjologiczne, potrzebę bezpieczeństwa, potrzebę miłości i przynależności, potrzebę szacunku i uznania oraz potrzebę samorealizacji. Wojna – walka zbrojna między państwami – pozbawiła ludność ukraińską wszystkich wspomnianych wymagań. W zamian podarowała dorosłym i dzieciom traumy.

Dzieciństwo i okres dojrzewania są etapami, które mają istotny wpływ na dalsze funkcjonowanie człowieka. Przeżycia fizyczne i psychiczne zostawiają trwałe ślady w mózgu, stąd też dziecięca trauma ma swój udział w kształtowaniu osobowości, a jej oddziaływanie trwa przez długi czas.

Nie sposób doświadczyć ciężkich przeżyć jedynie przy pomocy wyobraźni – towarzyszących im myśli, emocji, zachowań – ich wizja z dużym prawdopodobieństwem odbiegać będzie od stanu, w którym znalazłaby się osoba, doświadczająca ich w rzeczywistości. Nawet dołączając do wyobrażeń pełne detali relacje bezpośrednich uczestników, uzyskanie zbliżonego efektu jest właściwie niemożliwe. Zadanie staje się nieskończenie trudniejsze w przypadku dzieci, które z natury obdarzone są dziecięcą wyobraźnią, indywidualną logiką i często zupełnie inaczej postrzegają rzeczywistość.

A przecież już zmiana szkoły, czy adresu zamieszkania jest dla młodego człowieka trudnym wydarzeniem. Cóż zatem powiedzieć w przypadku, gdy dzieci z rodzicami spakowały w pośpiechu najważniejsze rzeczy i opuściły swoje mieszkanie, swoje miasto, swój kraj? Gdy martwią się o swoich bliskich, o własne życie, gdy bezpośrednie niebezpieczeństwo i śmierć rodaków widziane były z bliska? I zupełnie niespodziewanie, zamieszkali w obcym kraju, zazwyczaj bez znajomości języka, wśród nieznanych ludzi.

Dorosła osoba powinna być wsparciem dla dziecka, by mogło poradzić sobie z przeżywanymi emocjami, napięciem i przyswojeniem obecnej rzeczywistości. Rodzice jednak sami nie mogą odnaleźć się w zaistniałej sytuacji, w której znaleźli się wbrew swojej woli – to powoduje, że zadbanie o psychikę dzieci jest poza ich zasięgiem. Niestety, brak pomocy ze strony osoby dorosłej, skutkuje dezintegracją dziecięcego świata, a tym samym prowadzi do poczucia winy u dziecka oraz trudności w odnalezieniu się w nowych warunkach. Przeżytą traumę pogłębiają pozostałe problemy towarzyszące życiu w obcym kraju – niezrozumienie, wyobcowanie, różnice kulturowe, językowe i inne.

W związku z zaistniałą sytuacją, Fundacja Humanosh wraz z Miastem Stołecznym Warszawa oraz organizacją UNICEF, trzeci już raz poprowadziła Program zbliżenia kultur. Program miał na celu wsparcie i objęcie opieką dzieci i młodzież z Ukrainy, przebywających, mieszkających lub uczęszczających do szkół m.st. Warszawy. W ramach projektu w szkołach pojawiły się asystentki kulturowe, uczniowie otrzymali wsparcie psychologiczne, odbyły się warsztaty terapeutyczne, korepetycje z matematyki, chemii i geografii, a także miały miejsce warsztaty i spotkania czytelnicze.

Asystentki kulturowe podjęły się budowy porozumienia pomiędzy uczniami, uczniami i nauczycielami oraz nauczycielami i rodzicami. Wspierały aktywnie uczniów w trakcie lekcji i podczas zajęć pozalekcyjnych, pomagały przy odrabianiu lekcji, poszukiwaniu dodatkowych zajęć i korepetycji. Rola i zadania, które wykonały, są bezcenne w kontekście tolerancji, akceptacji i rozwiązywania problemów, o których istnieniu, często nikt poza dzieckiem, nie wiedział.

Bez wątpienia, w wielu przypadkach niezastąpiona była konsultacja psychologiczna. Fachowa wiedza i lata doświadczeń zaowocowały efektywnymi rozmowami, rozwiązaniem wielu trudności oraz zrozumieniem i oparciem, tak potrzebnym młodym ludziom. Najlepszym dowodem pozytywnego rezultatu spotkań były wyrazy twarzy uczniów.

Zajęcia terapeutyczne wychodzą naprzeciw traumom. Wśród różnych form leczenia traumy odnaleźć można m.in. fototerapię oraz terapię poprzez ruch.

Warsztaty fotograficzne „New Home Project” miały na celu doskonalenie uważności, dostrzeganie niezwykłości otoczenia, wyrażenie traumy poprzez obrazy i symbole oraz wzbudzenie ciekawości i poszerzenie wiedzy o fotografii. Uczestnicy za pomocą aparatów fotograficznych opowiadali swoją historię – nie zawsze uzupełniając ją słowami. W zajęciach brały udział dzieci i młodzież z Ukrainy i Białorusi – wspólnie spędzony czas i podobne doświadczenia pozwoliły zbliżyć młodych ludzi do siebie i zmniejszyć konflikty między nimi.

Warsztaty fotografii mobilnej „Fashion portret” koncentrowały się na zrozumieniu siebie poprzez tworzenie wyjątkowych, osobistych obrazów. Twórcze podejście, kreatywne rozwiązania oraz właściwie niezauważalna dla uczestnika praca psychologiczna prowadzących, pozwalały na wiarygodne zauważenie młodego człowieka, jego wyjątkowości i wcześniej nieodkrytych zdolności, jednocześnie początkując odzyskiwanie wiary w siebie i wzrost poczucia własnej wartości.

Warsztaty taneczne „Ruch jako sposób na zrozumienie siebie” były pracą ze spiętym ciałem. Zajęcia pomagały skoncentrować się na własnym ciele, nawiązać ponowny kontakt ze sobą, rozluźnić twarde mięśnie i zrelaksować się. Zdecydowanie warsztaty rozpoczęły drogę uczestników do własnego wnętrza, pokazały, jak w przyjemny sposób móc odreagować oraz wyciszyć się.

Program zbliżenia kultur to działania cichych bohaterów, którzy na każdego człowieka patrzą z należytą godnością i poszanowaniem. Przedsięwzięte czynności zmieniają świat tym, którym odebrano właściwie wszystko. Oferują wsparcie, zrozumienie i uwagę młodym ludziom, którzy są w bardzo ważnym procesie dorastania, a którym odebrano fundamentalną potrzebę bezpieczeństwa. Każdy błysk w oku, każdy uśmiech, każda rozbudzona nadzieja jest warta wszelkich podjętych trudów i wysiłków.